We zaten eindelijk weereens bij elkaar voor de Tegenlicht – meetup in Deventer. – Beperkt gezelschap weliwaar en uiteraard met 1 ½ meter afstand, maar toch- De meetup-bijeenkomsten worden georganiseerd (in het hele land) naar aanleiding van uitzendingen van VPRO Tegenlicht. Je bekijkt samen de uitzending en vervolgens is er een discussie / gesprek over het thema. Het onderwerp deze keer was ‘Virus vergezichten’ met de vraag: Hoe komen wij straks tevoorschijn uit die corona-quarantaine? Als andere mensen, in andere samenlevingen, of wordt het business as usual?
De betreffende uitzending is van 5 april 2020! Op dat moment ‘zitten we alweer 3 weken thuis’, aldus de inleiding van de aflevering. Het roept natuurlijk onmiddelijk de vraag op hoe relevant deze uitzending nu nog is. Konden ze toen al iets zinnigs zeggen over wat ons te wachten staat? En wat vinden we daar nu, inmiddels 5 maanden verder van? In die zin is het natuurlijk interessant wat de eerste gedachten daarover waren.
Trendforecaster: minder consumentisme
Aan het woord komen internationaal vermaard trendforecaster Lidewij Edelkoort, die noodgedwongen verblijft in een compleet verlaten hotel in Kaapstad. En psychiater Dirk De Wachter in Antwerpen, bekend van zijn boek ‘De kunst van het ongelukkig zijn’ (waarom we niet moeten streven naar geluk, maar juist naar zingeving en verbondenheid.) Lidewij schetst een bijna romantisch beeld van een tijd waarin we weer zelf onze entertainment weer gaan verzorgen, kleding maken en brood bakken. Ze noemt het ‘de eeuw van de amateur’ (er komt een boek!). Vergis je niet, Lidewij werkt voor en adviseert wereldwijd merken in onder andere de mode-, voedsel-, en banken wereld en dat gaat verder dan dat ‘bruin het nieuwe zwart is’ (de trend voor winter 2020-2021!)
Het virus dwingt ons te doen, wat we allang weten dat we moeten doen; minder reizen, minder kopen, minder weggooien, minder rotzooi toelaten in ons bestaan. Minder werken ook, minder stress en minder afhankelijkheid van geld. Lidewij Edelkoort
Een ver-ikking en het opleven van solidariteit
Volgens Dirk de Wachter zorgt een crisis aan de ene kant voor ‘ ver-ikking’ en aan de andere kant voor een opleven van creativiteit en solidariteit. Dirk De Wachter hoopt dat de huidige coronacrisis ervoor zorgt dat we het belang van fysiek contact weer gaan inzien. De crisis toont aan dat de behoefte aan solidariteit en menselijk contact een diep menselijke waarde is. Tegelijkertijd is hij niet al te hoopvol dat deze opleving zal beklijven. Er zal juist ook weer druk ontstaan om de economie aan te jagen: meer produceren met minder mensen. En degene die niet meer meekunnen, tja die vallen buiten de boot.
Het is aan leiders, aan mediamensen, aan zorgverleners, aan ons allemaal om zoveel mogelijk in te zetten op het samenwerkende en het al te ‘ikkige’ en de agressie te temperen.” Dirk de Wachter
Nostalgie
“En, wat roept de uitzending bij je op?” vraagt gespreksleider Trees Schopman zoals gebruikelijk na afloop. Bij mij overheerste in eerste instantie vooral een gevoel van ‘nostalgie’. Oja, zo was dat, denk ik bij het terugzien van de beelden van prachtig verstilde straten, strakblauwe luchten zonder vliegtuigstrepen, berichten dat dieren terugkeerden in de steden en het water, de staatjes van afnemende vervuiling en CO2 uitstoot. De rust, het even niet meer moeten. Bijna euforisch was ik. Zie je wel dat het kan, we kunnen de boel gewoon stopzetten en resetten! En ja, ook ik ging filmpjes maken en broodbakken. Pas later kwam het gemis van familie niet meer zien en kunnen vastpakken. De irritatie dat anderen nu ook ineens moeten gaan hardlopen op ‘mijn’ paadjes. De verveling van al die creatieve ‘leukigheid’ aan memes en huisvlijt en stomme grappige filmpjes die maar doorgestuurd bleven worden. De ‘horror’ ook: djeez het is toch onmenselijk om ouderen op tesluiten, in eenzaamheid te laten sterven. Dat kan toch niet! De verwarring, ben ik nu gek dat ik afstand houd, is het nog wel nodig?
Teleurstelling
Ik ben vooral teleurgesteld, zegt een andere deelnemer aan het gesprek. We hebben de kans het anders aan te pakken en het gaat niet gebeuren, weer niet. Er ontbreekt een visie hoe een en ander anders aangepakt zou moeten worden. De politiek kijkt alleen naar de korte termijn en is reactief. Hoe komt het dat we dachten dat deze crisis anders zou zijn? Omdat er al een sluimerend verlangen (en noodzaak) tot verandering is? En Corona dus een goed excuus is om zaken die we niet voor mogelijk hielden, toch voor elkaar te krijgen? Zo is thuiswerken ineens gemeengoed geworden. En wie weet, is het steunpakket voor ondernemers eigenlijk een opmaat voor een basis inkomen (dan noemen we dat gewoon crisisinkomen ofzo). Of moeten we nog een paar keer door een crisis heen voordat we echt doorhebben dat we ingrijpend moeten veranderen?
Met een beetje aanpolderen redden we het niet
Dat we niet terug kunnen naar ‘normaal’ is wel duidelijk. Maar hoe het nieuwe vergezicht eruitziet weet niemand. We zullen ons moeten blijven aanpassen aan veranderende omstandigheden. Dat gaat niet met een beetje polderen. Of door om de beurt op het Malieveld te gaan staan. Of ons alleen in ons eigen huis te verschansen. We zullen met elkaar het gesprek moeten voeren hoe we willen dat onze samenleving eruit ziet. Hoe we ons gaan verweren tegen alle schokken die ons nog meer gaat treffen. En dat kunnen we alleen samen, maar hoe?
Laten we een aantal zaken ook meenemen voorbij de crisis: solidariteit, creativiteit, medemenselijkheid, zorg, betekenis, het fundamentele onder de leukigheid. Dat zou ik hopen, ja, dat zou ik hopen.
Dirk de Wachter
De site filosoferen in Deventer is in het leven geroepen als platform voor iedereen die met anderen wil beleven, twijfelen, denken, filosoferen en in dit kader iets organiseert. Filosoferen is niet alleen praten óver een onderwerp, het is ook samen beleven en ervaren. Filosofie kent vele vormen zoals cursus, workshop, diner pensant, lezing, film, theater, muziek …. als er tijdens of aansluitend maar ruimte is om de ervaring te delen en samen te overdenken. Je bent van harte welkom om hier actief gebruik van te maken. Ook de Tegenlicht meet-ups in Deventer staan vermeld op de site: elke laatste donderdag in de Fermerie en de herhaling op de eerste donderdag van de maand in de bibliotheek van Deventer.
Wil je meer actie? Extinction Rebellion voert actie om te eisen dat burgers een stem krijgen in klimaatbeleid. Sluit je aan voor de totstandkoming van een burgerberaad.