Augustus is de oogstmaand. En dat hebben we geweten ook! Alhoewel sommige groenten minder groeien door de warmte en droogte, groeien andere juist uit tot enorme exemplaren. Met name de vruchtgewassen deden het erg goed. Tomaten, komkommer, aubergine, courgette maar ook sperciebonen, snijbonen, zomerbietjes, mais en zelfs de pompoen is al gesignaleerd. En wat doen we dan als we deze overvloedige oogst niet meer kunnen weg eten? Inmaken, natuurlijk. Maar ook, invriezen, drogen, zouten, fermenteren… We zouden bijna vergeten dat er heel veel bewaarmethoden zijn. Lang leve de oogst!
Om groenten te kunnen bewaren, gaan we de ‘strijd’ aan met de micro-organismen die bederf veroorzaken: enzymen, gisten, schimmels en bacteriën. We beïnvloeden de omstandigheden dusdanig dat ze (tijdelijk) geen of minder kans krijgen om zich te ontwikkelen. Het is goed om te kijken naar de kenmerken van de diverse micro-organisme zodat we weten hoe we dat moeten doen.
- Enzymen: veroorzaken verlies aan geur, smaak, verkleuring. Denk bijvoorbeeld aan het verkleuren van appels als ze gesneden worden. Dit proces stopt door hitte (+60ºC) en extreme kou (-18ºC ) Dat laatste is slechts tijdelijk!
- Gisten zetten suikers om in alcohol. Dat vinden we plezierig om wijn of cider te verkrijgen. Een potje jam of appelsap dat gaat gisten is meestal niet de bedoeling. Het vergisten stopt door hitte (+60ºC) en wordt vertraagd door kou.
- Schimmels houden van vocht en zuurstof en laten zich zien als witte of grijze stof of vlokken. De schimmel hoeft zelf niet schadelijk te zijn maar vormt wel een toegangspoort voor bacteriën. Schimmels ontwikkeling zich niet onder de 0ºC en boven 50ºC, ze gaan dood door hitte (+85ºC)
luchtdicht afsluiten, zorg voor ventilatie - Bacteriën zijn zelf giftig of maken gif aan (botulisme). Ze vermeerderen zich snel tussen de 5 – 65ºC. Er is geen voortplanting bij:
– lage temp -00C: invriezen
– hoge temp +650C (pasteurisatie) dood bij sterilisatie (+1000C)
– zeer droge omgeving
– alcohol (midden); zuur (Ph 4,2); zout (15%); zoet (62,5% suiker)
We kunnen de werking van micro-organisme vertragen of stoppen door:
- de temperatuur, licht en/of luchtvochtigheid te veranderen: bv. koelen, invriezen, koken, pasteuriseren, steriliseren en drogen;
- of een ingredient toe te voegen zoals suiker, zuur, alcohol of zout
- afdekken / beschermen tegen zuurstof / licht: vacumeren, donker bewaren etc.
- Vaak wordt een combi toegepast van verschillende maatregelen.
Om fruit te bewaren kunnen we deze invriezen of er jam van maken:
we verhitten het fruit en voegen suiker toe om de gisten onschadelijk te maken en bacterievorming tegen te gaan,
door het heet in een potje te doen sluiten we de inhoud luchtdicht af en gaan daarmee schimmelvorming tegen.
Elke bewaarmethode kent zijn voor en nadelen. Het liefst wil je je product zo min mogelijk bewerken om verlies van smaak en voedingswaarde te beperken. Uit ecologisch oogpunt gebruik je het liefst ook zo min mogelijk energie: invriezen is op zich een goed bewaarmethode maar je moet wel energie blijven toevoegen om het product te bewaren.
Meest ecologisch en gezond
Fermenteren is de enige methode waarbij er geen verlies van voedingswaarde optreedt maar deze juist verhoogd wordt. Bovendien heb je nauwelijks energie en ingredienten nodig om het te maken: het zout wat je toevoegd dient om de melkzuurbacterien aan het werk te zetten om ook hele ziekmakende bacterien (zoals botulisme en e-coli) onschadelijk te maken. Helaas wordt deze methode nauwelijks meer toegepast terwijl het toch de meest veilige, ecologische en gezonde manier van oogst bewaren is.
Wil je ook leren hoe je lang kunt genieten van je oogst? Ik geef ook interactieve lezingen of workshops over oogst bewaren en fermenteren. Zo geef ik 2 oktober op de Floriade voor Velt workshops fermenteren bij Wilde Weelde . Neem contact op voor de mogelijkheden info@keetmee.nl
