Palak panir

Palak panir is een traditioneel en populair recept uit de Indiase keuken. Palak betekent spinazie en panir verwijst naar de verse (room) kaas die je makkelijk zelf kunt maken. Op de menu kaart van een Indiaas restaurant (buiten India) tref je eerder Sag panir. Sag verwijst naar allerlei soorten bladgroenten – en kruiden.

Een andere draai aan spinazie

Het leuke aan dit recept vind ik dat je, door toevoeging van de Indiase kruiden, je ineens een heel andere draai geeft aan een bekende groente als spinazie. Nog leuker is dat je het in elk seizoen kunt bereiden: in de winter gebruik je diepvries spinazie; vanaf mei tot oktober gebruik je verse spinazie uit de volle grond. En als er (nog) geen spinazie is, zoals in het vroege voorjaar, gebruik je gewoon allerlei andere verse groene blaadjes (brandnetel! zevenblad!) of kruiden en noem het sag panir.

Nu ik het zo bedenk, zou je het in de winter ook met veldsla
en winterpostelein als groen kunnen gebruiken?

Vroeger werd spinazie of bladgroen vaak geblancheerd in (ruim) water of met aanhangend water op het vuur gezet en daarna fijngemalen. Je doet meer recht aan de smaak als je de spinazie even smoort in vet totdat het zacht is en dan grof met een mes snijdt. Grovere soorten bladgroen kunnen een taaie steel en nerf hebben, die kun je er dan beter vanaf snijden, of apart smoren en fijnsnijden. Snijbiet (of warmoes) kun je uitstekend gebruiken als vervanger van spinazie. Rits het blad van de nerven, snij de nerven in stukjes en smoor deze eerst in de pan. Voeg dan de rest van het blad toe.

Stroeve tanden

Spinazie bevat oxaalzuur, dat merk je aan je stroeve tanden als je het eet. Zuivelproducten helpen om het zuur te neutraliseren, vandaar dat spinazie met panir een uitstekende toepassing is. Het basisrecept voor panir vind je hier.

palak panir

Palak panir

Met wat kruiden maak je van 'gewone' spinazie een heerlijk traditioneel Indiaas gerecht. Serveer met blokjes zelfgemaakte verse kaas (panir).
Foto: een bordje met Palak panir.
Gang Bijgerecht
Keuken Indiaas
Porties 4 personen

Ingrediënten
  

  • 800 gr. verse spinazie
  • 1 el ghi of boter / olie
  • 1 tl gemalen korianderzaad
  • 1 tl kurkuma
  • ½ tl cayennepeper
  • 1 tl gemalen fenegriekzaad
  • ½ tl asafoetida
  • 1 dl zure room
  • panir van 1 liter melk in blokjes gesneden (zie panir recept)
  • 1 tl zout of naar smaak

Instructies
 

Bereiding

  • Was de spinazie goed en laat een beetje uitlekken in een vergiet.
  • Verhit de ghi, draai de vlam laag en bak de poederspecerijen (koriander, kurkuma, cayenne, fenegriek en asafoetida) totdat ze gaan geuren.
  • Voeg er dan de spinazie aan toe en schep om totdat de spinazie geslonken is. Haal eventueel de spinazie uit de pan, en snij met een mes fijner, doe dan terug in de pan. Roer er vervolgens de zure room (optioneel) en de panirblokjes doorheen.
  • Maak op smaak met zout en roer alles nog eens goed door. Laat het gerecht nog 5 minuten op een lage vlam staan.

Notities

Ghi (of ghee) is geklaarde boter die je op hoog vuur kunt verhitten. Je kunt ook olie of boter (of combi gebruiken)
Kijk hier voor Panir basisrecept
 
 
Foto: een bordje met Palak panir. Gemaakt tijdens workshop Vedische gerechten van Rada’s kookstudio
Trefwoord palak, panir, spinazie, verse kaas
Bordje met Indiase gerechten
Een Indiaas bordje vol

Panir (verse kaas)

Panir (of paneer) is een verse kaas uit de Indiase keuken. Je kunt m makkelijk zelf maken met volle melk en een stremsel (citroensap of yoghurt). Panir laat zich makkelijk verwerken, bijvoorbeeld tot deze heerlijke balletjes met kruiden. Doordat de kaas niet smelt kun je panir ook bakken en frituren. Gebruik panir bijvoorbeeld in het gerecht met spinazie of groene bladgroente: palak panir of sag panir.

Stremsel

Voor de bereiding van kaas maak je gebruik van een stremsel: een complex van spijsverteringsenzymen, gebruikt om de vaste delen van de melk te scheiden van het watergedeelte. De eiwitten in de melk gaan klonteren (stremmen) waardoor wrongel ontstaat: het eerste stadium van kaas. Het water dat overblijft heet wei en is groenig van kleur (door de b-vitaminen) en kun je nog goed gebruiken. Van oorsprong wordt stremsel voor de kaasproductie gewonnen uit de lebmaag van geslachte kalveren. Voor de productie van vegetarische kazen wordt microbieel of plantaardig stremsel gebruikt. Ga je zelf verse kaas maken, dan kun je citroensap, azijn of yoghurt gebruiken.

Onderstaand recept van panir balletjes komt uit Rada’s kookstudio. Ik moet zeggen dat ik de variant met yoghurt als stremsel vele malen lekkerder vind dan citroensap, zeker in combinatie met de Indiase kruiden. De truc bij de bereiding is zo min mogelijk te roeren om de ‘klont’ niet te veel te breken. Laat de wrongel niet te lang uitlekken en kneed deze goed door voor een elastische structuur. De panir balletjes uit onderstaand recept kun je goed bewaren in een kruidenolie (net als fetablokjes).

Problematisch

Het gebruik van zuivel en kaas in een vegetarisch dieet is hoe dan ook problematisch, ook al gebruik je vegetarisch stremsel. Er moet zo veel melk geproduceerd worden dat er veel te veel kalfjes geboren worden. Kalfjes gaan naar de slacht, omdat ze overbodig zijn. Er worden dus dieren gedood voor de productie van melk. Het is niet voor niks dat de Nationale Week zonder Vlees dit jaar ook ‘zonder zuivel’ is.

Wil je ook leren koken zonder vlees (en zuivel) vervanger?
Geef je hier op voor de online workshop op 30 maart a.s.

Ben je er niet aan toe om kaas helemaal uit je dieet te schrappen, dan is (het zelf maken en gebruik van) verse kaas overigens wel de meest ecologische oplossing. Er is minder melk voor nodig en de wei laat zich makkelijk hergebruiken. Gemiddeld is er 10 liter melk nodig voor 1 kilo kaas.

panir balletjes

Panirballetjes (verse kaas)

Panir (of paneer) is een verse kaas uit de Indiase keuken. Je maakt m makkelijk zelf met volle melk en een stremsel van citroensap of yoghurt. Panir laat zich makkelijk verwerken, bijvoorbeeld tot deze heerlijke balletjes met kruiden. Doordat de kaas niet smelt kun je panir ook bakken en frituren.
Keuken Indiaas

Ingrediënten
  

Basisrecept

  • 2 l. volle melk
  • ½ l. yoghurt óf 4 eetl. citroensap

Balletjes

  • ¾ theel. zout
  • ½ theel. kurkuma*
  • ¼ theel. asafoetida*
  • 1 eetl. fijngesneden korianderblaadjes* of fenegriekblaadjes*

Instructies
 

Basisrecept

  • Breng de melk aan de kook in een pan die zo groot is dat de melk omhoog kan komen zonder dat ze overkookt. Maak intussen een vergiet gereed door het aan de binnenkant met kaasdoek/theedoek te bekleden en het boven een pan te zetten waarin de wei opgevangen kan worden.
  • Als de melk omhoog begint te komen, roer je de yoghurt of citroensap doorheen. Laat de melk weer aan de kook komen. De sponsachtige panir zal zich vrijwel onmiddellijk van de helder geel-groene wei afscheiden. Roer zo min mogelijk om de panir niet te breken. Als de wei niet helemaal helder wordt, doe je er nog een beetje yoghurt of citroensap bij. Zijn de panir en wei volledig van elkaar gescheiden, dan vang je de panir op in de kaasdoek.
  • Panir wordt stevig als je hem in een kaas (of thee)doek ophangt en laat uitlekken. Of leg het op een plank, vouw de doek dicht en pers uit door er een pan met koud water op te zetten. Daarna kun je de panir in blokjes snijden of op een andere manier bewerken.

Balletjes

  • Laat de panir afkoelen en voeg de kruiden toe.
  • Maal de panir met de kruiden in de keukenmachine tot alle panir “meebeweegt”. Je kunt de panir ook met de hand stevig kneden. Vervolgens kun je er gemakkelijk balletjes van draaien.
  • Eet de balletjes zo of bak / frituur ze in ghi of kokosvet.

Notities

Panir heeft van zichzelf een neutrale, romige smaak.  Voeg in ieder geval na afloop een beetje zout toe. Voel je vrij om te experimenteren met de kruiden die je lekker vind. Je kunt de bolletjes ook in kruidenolie ‘marineren’ of de smaak op laten nemen van de saus van het gerecht.
In dit recept gebruik ik 2 typisch Indiase kruiden:
asafoetida (of hing) in het Nederlands ook wel duivelsdrek genoemd, is een kruid uit de Indiase keuken. Ze wordt gebruikt als smaak versterker en als vervanger voor knoflook en ui.
fenegriek is een verrukkelijk kruid, vooral in combinatie met melk / kaas, anders kan het een beetje bitter zijn. De zaden laat je meekoken in de melk, fenegriek-blad kun je achteraf toevoegen.
 
Trefwoord verse kaas, zelf maken

Dit recept van panir balletjes komt uit Rada’s kookstudio.

Koolraap

De koolraap kan wel wat aandacht gebruiken, zei Sander van de Overkant. En daar heeft ‘ie groot gelijk in! De koolraap is met zijn stoere bonkigheid een echte Hollandse winterklassieker. De koolraap groeit onder de grond en is wat ze noemen een wortelknol. Je kunt m best een tijdje (paar weken) bewaren als het moet. Als je de raap schilt, zie je een mooie gele kleur. De wat zoetige smaak combineert heel goed met zout en iets vettigs zoals kaas. Lekker in dikke frieten gesneden met mayo!

Koolraap, knolraap, koolrabi….?

Hoe zat het ook alweer? Vaak worden koolraap en knolraap (ook wel meiknolletje) door elkaar gehaald. Waarschijnlijk is de koolraap ontstaan uit een kruising tussen kool (Brassica oleracea) en knolraap (Brassica rapa). Om de verwarring compleet te maken, worden allebei vaak gewoon ‘raap’ genoemd. De koolraap is echter een typische wintergroente, is vaak groter en eet je altijd gekookt, gesmoord of gebakken. De knolraap is meer ‘radijzig’ en kun je ook rauw eten. Hetzelfde geldt voor koolrabi, die er met zijn grappig uitsteeksels weer heel anders uitziet.

  • koolrabi wit
  • knolraap of meiraap

Mijn go-to recept met koolraap is deze klassieke combi met blauwaderkaas, peer en walnoten en dan verpakt in een deegjasje. Je kunt er een mooi pasteitje van maken maar eerlijk gezegd vind ik dat vaak teveel moeite en drapeer ik het deeg gewoon over de vulling heen. Enne, een korstdeegje is echt makkelijk zelf te maken en veel lekkerder. Maar je kunt natuurlijk ook bladerdeeg nemen. De hoeveelheid deeg in het recept is genoeg om de vulling in te verpakken. Doe je het deeg alleen over de vulling, dan heb je waarschijnlijk te veel. Maak dan iets minder of bewaar het restant makkelijk in de vriezer voor een volgende keer.

Grappig, ook Yvette (van Boven) verpakt de koolraap in een korstje. Maar dan èèn van zout! Deze eet je niet op, maar gebruik je om de koolraap te poffen. Is de koolraap gaar, dan bik je de zoutlaag eraf. Ze gebruikt de gegaarde en dungesneden koolraap in een mooi voorgerecht met cantarellen. Kijk hier haar kerstrecept en filmpje.

koolraap pastei

Koolraap pastei

Deze stoere wintergroente verdient wel wat aandacht. Combineert goed met romige en pittige kaas en een korstje.
Gang Bijgerecht

Equipment

  • oven

Ingrediënten
  

Korstdeeg

  • 200 gr bloem
  • 75 gr koude harde boter
  • snuf zout
  • 25 gr. oude kaas optioneel
  • el water

Voor de vulling:

  • 800 gr koolraap
  • 200 gr blauwaderkaas
  • 2 peer
  • handje walnoten
  • olijfolie
  • karwij
  • gembersiroop anijszaad, kaneel, chili, nootmuskaat, peper, zout

Instructies
 

Korstdeeg zelf maken (of gebruik bladerdeeg)

  • Meng 200 gr bloem met een snufje zout. Snijd 75 gr koude, harde boter met twee messen in de bloem tot kleine stukjes ter grootte van een erwt. (of rasp de boter) Doe 25 gr. oude geraspte kaas erbij (optioneel) en een paar el koud water Even met een vork mengen. Stort de inhoud van de kom op het aanrecht en vorm met bebloemde handen zonder te kneden een bal van het deeg. (stukjes boter mogen nog zichtbaar blijven)
  • Rol in folie en leg tenminste 30 min in de koelkast

Vulling

  • Verwarm de oven voor op 200 C
  • Snij de koolraap in kleine blokjes, meng met een beetje olijfolie en karwij en verdeel over een bakplaat; bak in ong 20-30 min gaar. (koken kan ook)
  • Snij ondertussen 200 gr. blauwader kaas en de peer in kleine blokjes. Doe er een handje gehakte walnoten bij en schep alles door elkaar
  • Maak goed op smaak met scheut gembersiroop, gemalen anijszaad, kaneel, beetje chili, nootmuskaat en peper/zout
  • Rol het deeg uit op een koud met bloem bestoven aanrecht, vouw een paar keer in drieën en rol weer uit (werk snel en zorg dat het deeg niet te warm wordt, dan gaat het plakken). Rol ten slotte uit tot een ovale lap.
  • Doe de vulling in een ovenschaal en dek toe met de deeglap, stop goed in aan de zijkant.*
  • Of rol de deeglap om de vulling en maak een mooi pakketje
  • Bestrijk met eigeel en bak in de oven in ong. 30 minuten goudbruin.

Notities

*Gebruik je de deeglap alleen om over de vulling te draperen (en niet eromheen) dan heb je waarschijnlijk teveel deeg. De rest is prima te bewaren in de vriezer!
Trefwoord koolraap

Plannen

Heb je het ook gemerkt? Ineens valt het op dat de dagen al echt langer worden. Sneeuwklokjes steken de kop op. En tussen dagen vol druilerigheid is daar zomaar een dag met zon en blauwe lucht.

Mijn stemming is even wisselvallig als het weer. Het ene moment vol enthousiasme plannen aan het smeden voor ‘wilde workshops’, kokerijen en vakanties. Het volgende moment voel ik weerstand om de plannen echt de wereld in te brengen. Gaat het wel lukken – Zit er wel iemand op te wachten – Wat een gedoe eigenlijk allemaal. Om me vervolgens onder te dompelen in de vergane glorie van Downton Abbey. Heavens!

Over weerstand gesproken. Ik wèèt natuurlijk wat me te doen staat:

  • elke dag even naar buiten
  • elke dag minstens een half uur bewegen
  • elke dag een hapje (of een slokje!) ferment
  • elke dag een regenboog aan robuuste wintergroenten en fruit
  • elke dag menselijk contact
  • elke dag een moment van stilte

En als het te ingewikkeld wordt in mijn hoofd, doen wat Thoreau zegt:

Simplify, simplify, simplify

Het is de tijd van het jaar. Ik plan(t) wat dagen in mijn agenda en wacht. Note to self: niet vergeten af en toe water te geven…

Citroentaart met bloemkool

Een taart met bloemkool is net zo voor de hand liggend als een panna cotta met knolselderij. Het hoèft niet, maar ik vind het wel geinig. En op zich leent de bloemkool zich er goed voor: tamelijk neutraal van smaak en zijdezacht te pureren. Bovendien had ik toevallig een bloemkool liggen terwijl ik op zoek was om iets feestelijk te maken. En wat is feestelijker dan taart? De citroen geeft een heerlijk frisse smaak. De rode topping was een ingeving van een restje rode kool sap en werkt wonderwel. Je kunt ook bieten-, of bessensap gebruiken. Ook mooi om af te werken met blauwe bessen of eetbare bloemen, maar die had ik dan weer niet beschikbaar.

Het hele recept valt trouwens aan te passen. Maak `m glutenvrij door het gebruik van boekweit-, of kikkererwtenmeel en veganistisch met kokosvet ipv roomboter en agar-agar in plaats van gelatine (gemaakt van dierlijk bindweefsel). Je kunt ook maiszetmeel (maizena) gebruiken om te binden. (wel een sterk geraffineerd product)

Agar-agar is een plantaardig bindmiddel, gemaakt van zeewier. Het is een geur- en kleurloos poeder en heeft een heel sterke bindkracht. Het is dus zaak om precies te doseren: gebruik een maatschepje of weegschaal. Net als met maizena is het handig om het poeder eerst een beetje aan te maken met koud water, het zal dan beter oplossen. Agar-agar moet 1 à 2 minuten koken voordat het gaat binden en stolt ongeveer bij 40-350C. Wil je koude gerechten binden met agar-agar, kook het dan eerst in een beetje water, laat wat afkoelen en meng het daarna door het (koude) product.

citroentaart met bloemkool

Citroentaart met bloemkool

Verrassend taartje met bloemkool! Makkelijk ook vegan en glutenvrij te maken. Maak het extra feestelijk door een beetje bietensap aan de topping toe te voegen voor een prachtige rode kleur.

Equipment

  • springvorm 22 cm

Ingrediënten
  

bodem

  • 75 g kokosvet of roomboter
  • 50 g meel voor glutenvrij, gebruik boekweit of kikkererwten meel
  • 40 g lijnzaad
  • 50 g oerzoet of suiker
  • 60 g zonnebloem of pompoenpitten

vulling

  • 120 g santen / kokoscrème
  • 225 g rijststroop
  • 1 citroen (rasp en sap) 55 ml sap
  • 50 ml water
  • 400 g bloemkool
  • 1 tl agar agar

topping

  • 2 citroenen rasp en sap (zorg voor 75 ml)
  • 110 g rijststroop
  • 35 ml water / rode bietensap
  • 2 tl agar agar

Instructies
 

voor de bodem

  • verwarm de oven voor op 180 °c
  • bekleed de bodem van de springvorm van 22 cm doorsnede met bakpapier
  • smelt kokosvet op laag vuur
  • maal lijnzaad en 50% van de zonnebloempitten tot meel
  • meng alle droge ingrediënten door elkaar
  • voeg de kokosolie toe en meng tot deeg
  • vul een bakvorm met het deeg, verdeel gelijkmatig en druk plat met een lepel
  • bak 15 minuten en laat afkoelen

voor de vulling

  • snij de santen in stukken en smelt au bain-marie
  • rasp de citroenen en pers uit
  • kook de bloemkool gaar en giet af
  • pureer santen, citroenrasp, 55 ml citroensap, bloemkool en rijststroop tot gladde moes
  • breng het water met agar agar al roerend aan de kook
  • laat enkele minuten al roerend koken, voeg toe aan de warme bloemkoolmoes en pureer
  • schenk de moes over taartbodem en strijk glad
  • laat afkoelen en verder opstijven in de koeling

voor de topping

  • rasp en pers de citroenen, zorg voor 75 ml citroensap
  • breng citroensap samen met alle ingrediënten al roerend aan de kook totdat de korrels zijn opgelost
  • laat al roerend enkele minuten doorkoken
  • laat enigszins afkoelen
  • schenk siroop over de achterkant van een lepel voorzichtig en gelijkmatig over de vulling
  • laat de taart minimaal 2 uur opstijven alvorens te lossen

Notities

Gebaseerd op een recept uit het boek Goed Zoet van Nanne Hogeland
Trefwoord bloemkool, taart

Zo maak je van een saaie bloemkool ineens een feestelijke taart! Je kunt de bovenkant nog mooi afwerken met fruit of eetbare bloemen. Maar ik vond de rode ‘spiegel’ zo ook wel mooi, ja toch?

Wortelpeterselie

Nee, nee dit is geen pastinaak. Al zou je dat op eerste gezicht wel denken. Als je de twee naast elkaar legt, zie je wel het verschil: de wortelpeterselie is witter en lijkt qua vorm meer op een gewone wortel. Het loof groeit meer naar buiten. De pastinaak is dikker, meer kegelvormig. Je ziet duidelijk dat het bij het kopje een ingedeukt randje heeft (denk pastINaak en je vergeet nooit meer het verschil).

verschil peterseliewortel pastinaak

Pastinaak: iets dikker, kegelvormig, heeft een bredere wortel en is daar ook meer ingedeukt

Peterseliewortel: lijkt het meeste qua vorm op een gewone wortel, is smaller aan de wortel, loof groeit meer naar buiten

Voor wat betreft smaak zijn de twee beduidend anders. wortelpeterselie (of peterseliewortel zoals het ook wel ten onrechte ?) genoemd wordt is pittiger waar pastinaak meer zoet is. De smaak neigt eerder naar knolselderij (en peterselie natuurlijk).

Wortelpeterselie is een variëteit van de peterselie maar speciaal gekweekt om van de wortel te kunnen genieten. Het wordt wel gezien als een vergeten groente, maar is bezig met een opmars. Het is populair voor mensen die een koolhydraatarm dieet volgen, als perfecte vervanger voor aardappels! Stamppotjes, frietjes of in de soep, wortelpeterselie is een interessante en lekkere ontdekking.

Dit recept lijkt een beetje op de Japanse pannenkoekjes. Met de wortelpeterselie geven we er ‘een nieuwe draai’ aan. Het recept komt uit Mari Maris groentenbijbel en is te vinden onder pastinaak.

nestjes van groenten

Nestje van wortelpeterselie

Deze krokante nestjes kunnen met alle wortel varieteiten gemaakt worden.
Gang Bijgerecht
Porties 4

Ingrediënten
  

  • 2 wortelpeterselie
  • 2 prei
  • 2 eieren
  • 6 eetlepel bloem
  • 3 takjes tijm
  • boter of olie
  • parmezaan optioneel

Instructies
 

  • Maak met de dunschiller lange plakken van de wortel. (je hoeft deze niet eerst te schillen). Snijd eenzelfde hoeveelheid prei in de lengte in soortgelijke repen.
  • Blancheer ze beide (afzonderlijk) ongeveer 1 á 2 minuten (de wortelpeterselie mag iets langer). Laat goed uitlekken en afkoelen.
  • Roer eieren, bloem, tijm, peper en zout to een glad beslag.
  • Verhit de boter in de pan
  • Neem van beide groenten een even grote pluk en haal ze door het beslag. Doe de groenten in de pan als de boter heet genoeg is en vorm met een vork een nestje door te draaien. (zoals tagliatelli) Maak ze 4 evengrote porties.
  • Bak de nestjes op gematigd vuur goudbruin.
  • Bestrooi voor het serveren met parmezaan
Trefwoord seizoensgroenten

Schorseneren rösti

groentekoekje

Schorseneren rösti

Rösti is eigenlijk een groenten koekje, makkelijk en leuk om te maken. Zo lusten je kinderen ook schorseneren.
Gang Bijgerecht
Porties 2

Equipment

  • 1 rasp of keukenmachine
  • 1 dunschiller (of aspergeschiller)

Ingrediënten
  

  • 500 gram schorseneren
  • 50 gram boter
  • 1 teentje fijn gehakte knoflook optioneel
  • 1 kleine chilipeper fijn gehakt
  • 3 eetlepels fijn gehakte koriander
  • 2 ei geklopt
  • 2 eetlepels bloem
  • zout en peper
  • 2 eetlepels olijfolie

Instructies
 

  • Schil de schorseneren en rasp ze grof.
  • Zet een koekenpan op het vuur en doe 25 gram boter in de pan. Stoof de geraspte schorseneren in ongeveer 10 minuten gaar.
  • Meng in een kom de knoflook, koriander, zout en peper, 2 eieren en de bloem. Schep hier nu de gestoofde schorseneren door zodat de kruiden en schorseneren goed gemengd zijn.
  • Maak 6 platte stevige rösti.
  • Verwarm de koekenpan en smelt de olie met de boter. Pak een spatel en schep daarmee voorzichtig de rösti in de pan. Bak de rösti aan beide kanten 4 minuten totdat ze mooi goudbruin zijn. Eet smakelijk!
Trefwoord seizoensgroenten, winter

Foodtrends 2022

Waar gaan we naartoe het komende jaar als het gaat om het eten op ons bord. Welke invloed heeft corona en de dreigende klimaatcrisis op ons eetgedrag? Geïnspireerd op het blad Food en Retail zijn dit mijn foodtrends van 2022.

1. Klimaatvriendelijk eten begint op je bord

Onze regering durfde het nog niet aan en ook op de klimaattop (COP26) in Glasgow kwam het nauwelijks te sprake: de discussie over onze landbouw en de noodzaak tot het drastisch verminderen van onze vleesconsumptie en -productie. Een oproep om vlees eten te beperken tot 2 x per week werd geschrapt uit de publiekscampagne ‘iedereen doet wat’ van 2019 omdat het te politiek gevoelig was. Is de tijd er nu wel rijp voor? Over het tegengaan van ontbossing kwam tijdens de klimaattop wel een akkoord (al stemde Nederland pas na enig tumult ook in). Die bossen worden gekapt voor de productie van – ja, inderdaad – soja als veevoer voor dieren. Dus hoe we dat kunnen bereiken zonder radicaal andere keuzes te maken voor onze vleesproductie en –consumptie… Inmiddels is minder vlees eten al jarenlang een trend en liggen vleesvervangers volop in de schappen. Naar verwachting gaan we ook meer alternatieven zien voor gewassen als palmolie, cacao en koffiebonen, want ook daarvoor worden bomen gekapt. Of gaan we deze gewassen in de toekomst in eigen land telen?

2. Exotisch maar dan lokaal

Met de opwarming verschuiven klimaatzones: dieren en gewassen die normaal gesproken van ver komen, kunnen nu ook in Nederland gedijen. Deze opkomst van exoten is niet altijd gunstig, maar we kunnen er ook gebruik van maken. Voor een wijnreis hoef je niet meer naar Zuid-Frankrijk, ook in Nederland kun je inmiddels prima terecht (en niet alleen in Limburg). De omgeving rond Brummen (grens Veluwe – Achterhoek) wordt zelfs het Bourgogne van Nederland genoemd! Maar ook echt tropische gewassen worden inmiddels succesvol in Nederland geteeld. Zo is er quinoa uit de Flevopolder en zijn er thee plantages in Brabant. Slaafvrij en duurzaam! En wat dacht je van bananen en papaja? Deze worden weliswaar nog in kassen geteeld maar het levert in ieder geval een forse reductie in voedselkilometers en CO2 uitstoot op. Nu de cacao en koffie nog…

3. Nieuwe manieren om boodschappen te doen

Een hele snelle opkomst zien we van ‘flits bedrijven’ als Gorillas, Flink en Zapp. “Binnen tien minuten jouw boodschappen in huis met maar één druk op de knop” is de belofte. Of dit echt een duurzamere optie is, valt te bezien. Ook al worden de boodschappen bezorgd op e-bikes, er zijn behoorlijk wat schadelijke neveneffecten aan deze snelle jongens: de opkomst van ‘dark stores’ in de binnenstad ipv echte winkels; het uitknijpmodel voor de bezorgers en verslechtering van de verkeersveiligheid door ‘bezorghaast’. We betalen een hoge prijs voor deze service. Gelukkig zien we ook een andere toename, namelijk die van ‘slow shopping’. Steeds meer mensen hebben in corona tijd de lokale bio boer ontdekt. Of sluiten zich aan bij initiatieven als Herenboeren, voedselcooperaties of zelfoogsttuinen. Ook dit is een nieuwe manier van boodschappen doen!

4. Meer bio in de schappen

De Tweede kamer nam in 2021 met ruime meerderheid het zg. supermarkt convenant aan. Dit moet zorgen voor ‘meer aandacht voor biologische voeding, door actieve voorlichting, meer schapruimte en een breder biologisch assortiment’. Daarnaast nam de Tweede Kamer nog 3 moties aan ter bevordering van de biologische landbouw en voeding. Dit deed zij naar aanleiding van een oproep van de Europese Commissie die pleitte voor een organic action plan in elke lidstaat. Immers, in de Farm to Fork Strategy heeft de EC zich ten doel gesteld dat in 2030 ten minste 25% van de landbouwgrond voor biologische landbouw gebruikt wordt. Biologisch boeren blijft in Nederland nog steeds ver achter vergeleken met andere Europese landen. Dit komt onder meer door de hoge grondprijs en de lage prijs die de producten opleveren. En toch, recent onderzoek toont aan dat de consument best bereid is om meer te betalen voor biologisch als ‘we’ maar snappen wat de meerwaarde is. Meer actieve voorlichting zoals voorgesteld in het supermarkt convenant is dus nog zo gek niet.

Biologische producten zijn duurder,o.a. omdat er geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest wordt gebruikt en dieren meer ruimte krijgen. Deze werkwijze is arbeidsintensiever, brengt meer kosten met zich mee voor de biologische boer maar levert ook veel op mbt biodiversiteit, dierenwelzijn en gezonde producten.
(leer meer bij Bionext)

6. Vis- en zuivelvrij? Meer plantaardig.

Ok, dat het beter is om niet elke dag vlees te eten is inmiddels wel een bekend gegeven. Maar hoe zit het met de impact van andere dierlijke producten, zoals vis en zuivel? Dat bewustzijn is vooralsnog een stuk kleiner. Dat vissen ook dieren zijn, en niet passen in een vegetarisch eetpatroon, wordt vaak over het hoofd gezien. Misschien omdat we in Nederland in verhouding nauwelijks vis kopen en eten. Op haring en kibbeling na (en deze worden vooral gekocht aan de kraam en niet in de supermarkt). Er zijn dan ook in de winkel nauwelijks vis-vervangers te vinden. Misschien maar goed ook, want wat er is, is veelal zwaar bewerkt met minimale voedingswaarde. Niet echt een betere keuze ten opzichte van het oorspronkelijke product. Overbevissing waardoor de visstand ernstig wordt bedreigt en vervuiling met zware metalen maken dat je dit eens zo gezonde product toch beter kunt beperken of helemaal laten staan.

voor de mensen die een natuurlijke visvervanger zoeken komt er dit jaar iets nieuws op de markt: bananenbloesem, maar of we daar nu op zitten te wachten

Zuivel (melk, yoghurt, kaas, boter) en eieren passen wel in een vegetarisch eetpatroon, er worden immers geen dieren voor doodgemaakt? Zuivel belast het milieu echter meer dan de meeste plantaardige producten dus ook hier dienen we zorgvuldig mee om te gaan. Wat minder in het oog springt, is dat indirect het consumeren van zuivel ook lijdt tot het doden van dieren en dierenleed: de mannelijke exemplaren zijn namelijk niet bruikbaar en worden na geboorte direct bij de moeder weggehaald en vaak vernietigd.
Gelukkig wordt er als alternatief vaak direct overgestapt naar helemaal ‘plantaardig’ in plaats van vegetarisch. Zo is de bewustwordingscampagne ‘week zonder vlees’ in 2022 omgedoopt tot ‘week zonder vlees en zuivel’.

7. Meer aandacht voor preventie en een gezonde levensstijl

Op de valreep van het nieuwe jaar was daar het coalitieakkoord 2021-2025. Na 2 jaar in de ban van corona en ‘we prikken ons uit de crisis’ zou er toch eindelijk wel iets meer aandacht zijn het bevorderen van een gezonde leefstijl? En ja hoor, weleens waar pas op pagina 32 (van de 42 pagina’s) staat er : … meer aandacht voor preventie en gezonde levensstijl met een focus op de jeugd door sport, voeding en bewegen … dit vraagt een brede aanpak, met stimulering van gezonde keuzes en ontmoedigen van ongezonde keuzes, zonder mensen in hun vrijheid te beperken. – nee, stel je voor – En: ‘We bezien hoe we op termijn een suikerbelasting kunnen invoeren en de BTW op groente en fruit naar 0% kunnen verlagen’. Ok, helemaal onder de indruk was ik er niet van. Maar dit hoeft ons niet te beletten om het heft in eigen hand te nemen, toch? Het gaat tenslotte om ons eigen lijf. En de aandacht voor een gezonde leefstijl: goede voeding, meer naar buiten en bewegen is zeker toegenomen en kunnen we zelf doorzetten in het nieuwe jaar.

Met vers, natuurlijk voedsel, zoveel mogelijk plantaardig en liefst biologisch lever je de belangrijkste bijdrage, niet alleen aan je eigen gezondheid maar ook die van de Aarde.

Ik wens ons een gezond 2022

januari 2022, Cathy Verschoor
Foto: Saskia op de WeeghEat food not friends

Booster bubbels – kefir

Hoezo zou je alleen het jaar afsluiten met bubbels? Waarom zou je er het jaar niet mee beginnen of liever het hele jaar mee doorgaan? Ik heb het dan wel over deze bubbels van waterkefir. Een heerlijk, verfrissend licht bruisend probiotisch drankje dat je makkelijk zelf kunt brouwen.

Waterkefir is een witte, bijna glasachtige korrelcultuur, dat je kunt gebruiken om ‘suikerwater’ te fermenteren. Je voegt de korrels toe aan water, suiker en (zuid)vruchten. Binnen 1à 2 dagen is de suiker omgezet in koolzuur en ontstaat er een heerlijk bruisend drankje. Je zeeft de korrels eruit en gebruikt deze om een volgende lading te maken.

Wat waterkefir precies is, is nog niet zo eenvoudig uit te leggen. De korrels zijn een symbiose van gisten en bacterieën, een micro-organisme gemeenschap die ontstaat net als een scoby of ‘azijnmoeder’. De traditionele naam van waterkefir is Tibicos of Tibi. Het is een levend organisme die zichzelf voedt met de suiker. De korrels vermenigvuldigen zich als de omstandigheden goed zijn. Je kunt dus eindeloos waterkefir drank brouwen en al snel heb je genoeg korrels over om uit te delen.

Ok, lekker drankje dus, makkelijk te maken en redelijk goedkoop. Maar waarom zou je de moeite doen? Allereerst is waterkefir een goed alternatief voor frisdrank, mocht je dat nog drinken. De suiker wordt omgezet in melkzuurbacterien, koolzuur en een tikje alcohol (heel klein tikje, dus daar hoef je het niet voor te doen). Het is bovendien lekker èn heel gezond (die twee gaan niet altijd samen). Het woord kefir is afgeleid van keyfir ofwel ‘je goed voelen’.

Al lijken ze op elkaar, waterkefir is echt wat anders dan yoghurtkefir (ook wel gewoon kefir genoemd of abusievelijk ‘ýoghurtplantje’). Ook dit zijn witte korrels die echter eerder op bloemkool lijken, en leven op melk(suikers). De fermentatie levert een yoghurtdrank. De culturen zijn niet verwant en kunnen ook niet door elkaar gebruikt worden.

Kefir (zowel de water als de yoghurt variant) zijn allebei wel een probioticum (pro=voor, biotica = leven) Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zijn dit “levende micro-organismen, die wanneer in voldoende hoeveelheden toegediend, een gunstig effect hebben op de gastheer”. (en vrouw, neem ik aan). Meer weten over de gunstige effecten van kefir op je lijf? lees dan dit artikel van Rineke Dijkinga: ‘Kefir, het voedingsmiddel om gezond 100 jaar oud te worden’.

Hoe kom je aan de korrels?

Korrels kun je krijgen van iemand die zelf aan het brouwen is of koop je bij een betrouwbare bron. Adressen zijn: de fermenteerfabriek, de fermentcompany of de kefirshop.

Voor waterkefir heb je verder nog nodig: biologische (riet)suiker, gedroogde (zuid)vruchten (zoals vijgen, abrikozen of dadels), water (gewoon uit de kraan) en een pot om het in te doen. Bij de fermenteerfabriek van Bert en Arja bijvoorbeeld kun je een complete startersset kopen voor waterkefir. NB vaak wordt citroen toegevoegd maar dat is vooral voor de smaak en kun je eventueel weglaten. Zorg wel voor biologische ingredienten om je korrels te beschermen.

In de natuurwinkel kun je ook zakjes met starters kopen, bijvoorbeeld deze van de fermenteerfabriek. Deze gaan echter maar beperkt mee. Leuk om uit te proberen, maar wil je het vaker doen dan gebruik je liefst de levende of gedroogde korrels. Ook is kefir kant en klaar als drank te koop. Wil je gebruik maken van de gezondheidseffecten, kies dan voor de dranken uit het koelvak. De andere dranken zijn gepasteuriseerd en daarmee zijn alle bacterieen om zeep geholpen.

Hoe maak je het?
waterkefir drank

Waterkefir (drank)

Brouw je eigen booster bubbels met water kefir. Een makkelijke en smakelijke manier om aan je gezondheid te werken.
Gang Drankjes
Porties 1 liter

Ingrediënten
  

  • 100 gram kefirkorrels vers
  • 50 gram ongeraffineerde rietsuiker
  • 1 liter water
  • ½ biologisch citroen* uitgeperst of in schijven
  • 2 of 3 gedroogde vruchten* ongezwaveld!
  • * optioneel

Instructies
 

  • Doe alle ingrediënten in de (weck)pot bij elkaar. Roer, zodat de suiker goed oplost. Je kunt ook eerst de suiker in een laagje heet water oplossen (en dan koud water toevoegen), dat gaat sneller. Maar zorg ervoor dat de kefirkorrels niet met heet water in contact komen.
  • Sluit de pot en zet hem op een lichte plaats (maar niet in de zon). De pot hoeft niet luchtdicht afgesloten te zijn, afdekken met een doek en elastiek is voldoende. Of de schroefdeksel losjes erop.
  • Laat de pot 2 dagen staan. Na 1 of 2 dagen onstaat koolzuurgas en gaat de pot ‘bubbelen’, de vruchten drijven nu aan de bovenkant en er kan wat schuim zijn ontstaan.
  • Na 2 dagen is de kefirbereiding klaar. Pers de citroen uit en voeg bij de drank. De schil en alle overige vruchten eruit vissen en weggooien.
  • Giet de drank af door de zeef, en vang het vocht op. De kefir korrels spoel je af onder de koude kraan en kunnen weer opnieuw gebruikt worden voor de volgende bereiding.
  • Je kunt de kefir drank direct gebruiken of nog 1 a 2 dagen na laten gisten. Er worden dan nog meer restsuikers omgezet en de smaak ontwikkeld zich verder. Niet vergeten, want de druk neemt ook nog verder toe.
  • Als je de smaak goed vind, kun je de drank verder bewaren in de koelkast.

Video

Notities

Sommige experts zweren dat je kefir nooit in contact mag laten komen met metaal, bv een zeef: het tast korrels aan of het metaal lost op. Of het waar is weet ik niet, maar het is niet eenvoudig zijn om aan een plastic zeef te komen. Mocht je het niet vertrouwen, zeef dan de kefir door een doek of papierfilter.
Trefwoord bubbels, fermenteren, kefir, koolzuur
Makkelijke gezondheidsboost

Voor mij is waterkefir een aangename en makkelijke manier iets goeds te doen voor mijn gezondheid. Ik vind het ook een smakelijk alternatief voor frisdrank en alcohol. Heb je eenmaal de korrels in huis, dan kost het weinig moeite om te maken en bij te houden. Zo geef je je lijf elke dag een booster. Enne, kijken hoe de bubbels gaan dansen is erg ontspannend….

Meer weten over hoe je je gezondheid een boost kunt geven? Op 22 januari geef ik weer de online workshop ‘groenten fermenteren’. Je kun je hier opgeven:

Groenten Beignets

Als je dan toch aan het bakken bent… waarom dan niet deze verrukkelijke groenten beignets gemaakt. En ja, het werkt ongeveer hetzelfde als bij het maken van appelflappen: je haalt stukken in dit geval groenten door een dun beslagje en frituurt deze kort in hete olie. Het resultaat is een snack met een licht en superkrokant korstje. Het is echt heel makkelijk, snel en een heerlijke manier van groenten bereiden. Easy peasy Japoneasy

Tempura heet het gerecht èn de manier van bereiden. We kennen het uit de Japanse keuken maar die blijkt het weer van de Portugezen te hebben overgenomen. En in India heet deze gefrituurde snack Pakora. Ik mocht er onlangs (weer) kennis mee maken tijdens een workshop Vedisch koken. Het principe is het zelfde: je maakt een dun beslagje van bloem en (koud) water en zout. Soms wordt er ei of bakpoeder toegevoegd maar noodzakelijk is het niet. Het verschil zit m in het type deeg en de toegevoegde kruiden. In de Vedische keuken gebruik je kikkererwtenmeel en geen ei. Dit maakt het gerechtje gelijk ook veganistisch en glutenvrij.

Groenten
Pruikzwam
Pruikzwam

Zelf werd ik geïnspireerd door deze prachtig pruikzwam (paddenstoel) maar je kunt bijna alle soorten groenten gebruiken. Extra geschikt zijn wortel, knolselderij, aubergine, aardappel, ui, pompoen, bloemkool, paprika etc. Snijd de groenten in plakken, repen, roosjes of ringen. Niet te dik, het moet wel tamelijk snel gaar kunnen worden, maar ook niet te klein. Het is leuk om meerdere soorten groenten te gebruiken.

wat echt essentieel is voor knapperige en niet vette beignets:
het water voor beslag moet ijskoud zijn en de olie de juiste temperatuur (1750-1800C).

De juiste olie is ook zo’n dingetje: volgens de dames in de Trouw (en ook de Vedische kookjuf) gebruik je liefst rijstolie om te frituren: voornamelijk onverzadigd vet met een hoog walmpunt. Dat laatste is belangrijk. Bij een laag walmpunt slaan er ongezonde roetdeeltjes neer. Kokosolie, ghee (geklaarde boter) of reuzel is ook een optie, maar dat vet is dan weer verzadigd. Zelf heb ik altijd geleerd dat je prima zonnebloemolie kunt gebruiken mits high oleïc (ofwel een variant met hoog percentage oliezuur, staat op de verpakking). Deze is èn plantaardig, onverzadigd en heel goed te verhitten. Rijstolie kon ik alleen in kleine verpakking bij de toko verkrijgen en is dan niet biologisch.

Pakora’s (vegan en glutenvrij)
  • 300 gr. kikkererwtenmeel (of half bloem, half kikkererwten- of rijstmeel)
  • 3 tl zout
  • 1- 2 tl kruiden: kurkuma / kerriemengsel (geeft mooi gele kleur) of (gerookte) paprika, chilipoeder
  • 4 dl koud water (koolzuurhoudend water wekt nog beter!)
  • 700 gr. groenten gesneden in hapklare stukken
  • olie om in te frituren (hoeveelheid afhankelijk van de pan. De groenten moet helemaal onder kunnen dompelen)
Bereiding

Doe het meel in een kom, meng zout en kruiden erdoor. Klop met de garde het ijskoude water er langzaam door totdat je een dun beslag hebt. Zet eventueel het beslag nog even in de koelkast tot je klaar bent om te bakken. Snijd alle groenten, hou de soorten apart.

Verhit de olie in een (wok)pan tot 1750-1800C . (de olie is heet genoeg als een druppel beslag direct naar boven komt).
Haal het beslag uit de koelkast. Doe een handvol groenten in beslag en meng tot ze helemaal bedekt zijn (als het beslag te dik is, voeg je wat water toe). Haal de groenten uit het beslag en laat de stukken een voor een voorzichtig in het vet glijden totdat de oppervlakte bedekt is. Zet vlam lager voordat de olie begint te roken. Bak de groenten totdat ze goudbruin en krokant zijn en laat ze uitlekken. Doe dit totdat alle groenten gebakken zijn.

Serveren

Pakora of tempura serveer je liefst zo snel mogelijk na het bakken. Dan zijn de hapjes nog warm en knisperig. Serveer ze met een dip van raita (yoghurt basis), chutney of soyasaus.